آسم یک بیماری التهابی دستگاه تنفس است که در جریان آن ، سلول های التهابی شامل لنفوسیت های T و ائوزینوفیل ها و نوتروفیل ها وارد ریه می شوند و با تحریک پذیری مجاری هوایی همراه است . این بیماری در کودکان ممکن است به صورت حاد بروز کند یا مزمن شود . میزان شیوع بیماری و مرگ و میر ناشی از آسم در تمام دنیا رو به افزایش است ، به شکلی که میزان مبتلایان به این بیماری که در ابتدای دهه هشتاد میلادی در آمریکا 8/6 میلیون نفر گزارش شده بود، در حال حاضر به حدود 5/2 برابر یعنی 17 میلیون نفر رسیده است . از طرف دیگر مرگ و میر ناشی از آسم نیز سالانه در حدود 6% در حال افزایش است .

این بیماری رایج ترین بیماری مزمن دوران کودکی به شمار می رود و اولین علت غیبت کودکان از مدرسه و مسئول بخش عمده ای از پذیرش کودکان در بخش های اورژانس و بیمارستان هاست . مخارج سالانه درمان آسم در کودکان بیش از یک بیلیون دلار است . گرچه حمله آسم در هر سنی ممکن است اتفاق افتد ، ولی 90% -80% موارد ، اولین علائم بیماری را قبل از 5-4 سالگی بروز داده اند . تا سن بلوغ نسبت پسران مبتلا بیشتر از دختران است و پس از بلوغ این نسبت بر عکس می شود . در کودکان ، شدت بیماری به جنس وابسته نیست .

·      سن

·      ارث

·      جنس

·      سن مادر ( زیر 20 سال )

·      سیگار کشیدن

·      نژاد

·      عدم دسترسی به امکانات درمانی

·      مشکلات روانی و اجتماعی

تعریف

آسم یک بیماری التهابی مزمن ریه است . در ایجاد این بیماری سلول های زیادی ، به ویژه ماست سل ها ، ائوزینوفیل ها و لنفوسیت های T نقش دارند .

این بیماری با التهاب راه های هوایی ، افزایش پاسخ دهی راه های هوایی نسبت به محرک های مختلف و انسداد راه های هوایی همراه است . حداقل بخشی از این انسداد به طور خود به خودی یا با درمان برگشت پذیر است . علت حساس بودن بعضی افراد در ابتلا به این بیماری مشخص نیست ، اما ارث به عنوان یکی از عوامل خطرزای ابتلا به این بیماری شناخته شده است . اگر یکی از والدین دچار آسم باشد ، احتمال ابتلای فرزند آنان به آسم پیشرفته 25% است و اگر هر دو والد دچار آسم باشند ، این احتمال به 50% می رسد .

ماشه حمله آسم ممکن است با محرک های گوناگونی چکانده شود : سردی هوا، دود سیگار ، عفونت های ویروسی ، استرس ، ورزش ، بو ، و دارو ( به ویژه آسپیرین و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ) .

انواع آسم بر اساس عوامل بیماری زا

1-  آسم برون زاد یا آلرژیک (Extrinsic or allergic asthma )

در برخورد با مواد آلرژن ، علائم آسم بروز می کند . شایع ترین آلرژن های عامل آم ، آلرژن های استنشاقی ( مانند گرد و غبار منزل ، مایت ها ، کپک ها و اجزا حیوانات ) هستند . در بیمار مبتلا به این نوع آسم ، معمولا سابقه خانوادگی آلرژی وجود دارد .

بهترین راه کاهش علائم آسم برون زاد ، سعی در قطع تماس کودک با آلرژن است . معمولا برای مشخص کردن یک آلرژن خاص ، آزمون پوستی به کار می رود. افزایش IgE ممکن است با آزمون مشخص شود. با آزمون RAST سرولوژیک ممکن است آنتی بادی های اختصاصی IgE مشخص شود. ایمونوتراپی ممکن است در کاهش علائم آسم ناشی از آلرژن های اختصاصی ( که نمی توان از آنها دوری جست ) موثر باشند. این روش جایگزین سایر روش های درمانی نیست و به تنهایی مورد استفاده قرار نمی گیرد ، بلکه همراه با سایر روش های درمانی به کار می رود.

2-  آسم درون زاد

مواد محرک غیر آلرژن مانند عفونت دستگاه تنفسی ، ورزش ، دود و استرس های عاطفی ماشه تنگ شدن راه های هوایی هستند .

3-  آسم مخلوط ( Mixed Asthma )

هر دو مشخصه های آسم درون زاد و برون زاد را دارد و هر دو عامل درون زاد و برون زاد می توانند عاملی برای حمله آسم باشند .

عوامل تسریع یا تشدید کننده حمله های آسم

ü  فضای بسته : غبار، مایت ها ، کپک و سوسک

ü  محرک ها : دود سیگار ، دود ، اسپری ها ( افشانه ها ) ، عطر ها ، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی شغلی ، ورزش ، هوای سرد ، و تغییرات دما

ü  تغییرات محیطی : مانند جابه جایی منزل ، رفتن به مدرسه جدید و ...

ü  حیوانات : گربه ، سگ ، جوندگان و اسب

ü  داروها : آسپیرین ، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ، آنتی بیوتیک ها و بتابلوکرها

ü  عواطف شدید : ترس ، عصبانیت ، گریه کردن ، و خندیدن

ü  حالات و شرایط خاص : ریفلاکس مری به معده ، فیستول تراشه – مری ، افزودنی های خوراکی ( مانند سولفیت ها )

ü  غذاها : شیر و فرآورده های لبنی

ü  عوامل اندوکرین : قاعدگی ، حاملگی ، و بیماری های تیروئید

ü  فضای آزاد : درختان ، بوته ها ، گیاهان دانه دار ، کپک ها ، گرده گیاهان ، آلودگی هوا و اسپورها

تظاهرات بالینی

تظاهرات بالینی بیماری بسیار متفاوت و گوناگون است . ممکن است یک بیمار ، تجربه حمله آسم را با یک سرفه خشک داشته باشد ، دیگری ممکن است با یک یا دو تا از تظاهرات دیگر ، بیماری را بروز دهد از جمله :

Ø  ویزینگ

Ø  تنگی نفس

Ø   سرفه بدون خلط ( با یا بدون ویزینگ ) و خلط دار شدن تدریجی

Ø  تنفس سریع ، ارتوپنه

Ø  بیقراری ، اضطراب ، عرق زیاد

Ø  درد ثانویه شکم ، به کمک گرفتن عضلات شکم برای تنفس

Ø  نشستن بیمار با حالت قوزکرده و تکیه کردن بر دست ها

Ø  خستگی ، حتی با انجام کارهای ساده مثل خوردن ، راه رفتن یا حتی صحبت کردن به واسطه تنفس های کوتاه

Ø  حمله آسم ناگهانی

Ø  احساس فشار در قفسه سینه معمولا قبل از بروز حمله آسم و به دنبال آن ، سرفه خشک ، ویزینگ و تنگی نفس

Ø  تشدید علائم بعد از رفتن به بستر ، به دلیل تنگ تر شدن شب هنگام راه های هوایی و جمع شدن ترشحات در آنجا .

Ø  در شروع حمله آسم ، ویزینگ ممکن است فقط با گوشی شنیده شود، ولی هرچه شدت حمله افزایش یابد ، بدون گوشی هم شنیده می شود.

کاهش ویزینگ در زمانی که درمان به خوبی انجام نشده است ، نباید به عنوان یک علامت مثبت تفسیر شود، بلکه در حقیقت ، نشانه ناتوانی حرکت هوا یا (( سینه خاموش )) است و یک علامت خیلی بد در حمله های آسم محسوب می شود.

پاتوفیزیولوژی آسم

آسم یک بیماری برگشت پذیر انسدادی ریه است و خصوصیات زیر را دارد :

ü  برونکواسپاسم در نتیجه انقباض عضلات صاف برونشیال

ü  التهاب و ادم غشا مخاطی که راه های کوچک هوایی را می پوشانند و جمع شدن ترشحات غلیظ در راه های هوایی

ü  افزایش پاسخ دهی راه های هوایی به محرک های گوناگون

ü  در افراد مبتلا به آسم ، راه های هوایی دچار افزایش پاسخ دهی هستند . راه های هوایی طبیعی در پاسخ به محرک ها تنگ می شوند ، ولی راه های هوایی فرد مبتلا به آسم در مقابل موادی که برای دیگران موجب تنگ شدن این راه ها نمی شوند ، پاسخ دهی دارند . وقتی که فرد مبتلا به آسم در معرض محرک ( چه آلرژن و چه غیر آلرژن ) قرارمی گیرد ، عضلات صاف جدار برونش ، دچار اسپاسم می شوند .

در پاسخ به وجود مواد آلرژن ، آنتی بادی IgE تولید می شود و سپس IgE به ماست سل های موجود در ریه متصل می شود. در تماس مجدد با آنتی ژن ، گیرنده های IgE ( آنتی بادی ) موجب فعال شدن ماست سل ها می شوند و در نتیجه ، واسطه های شیمیایی ( مانند هیستامین ) آزاد می شوند . این واسطه های شیمیایی موجب پاسخ های التهابی فوری یا تاخیری و بروز علائم آسم می گردند .

مرحله فوری : انقباض برونش طی 1 تا 2 ساعت از بین می رود .

مرحله تاخیری : انقباض برونش طی 4 تا 6 ساعت عود می کند و ممکن است 2 تا 5 ساعت و حتی بیشتر طول بکشد .

یک پاسخ کند اضافه التهابی هم ممکن است اتفاق افتد و موجب افزایش پاسخ دهی راه های هوایی شود و هفته ها و حتی ماه ها طول کشد . ممکن است پاسخ کند بدون مرحله فوری قبلی در بیمار بروز کند . وقتی آسم به دلیل محرک غیر آلرژن ( مثل ورزش و هوای سرد ) بروز کند ، برونکواسپاسم ناشی از آن کمتر از یک ساعت طول می کشد و پاسخ های کند را به دنبال ندارد.

در طی یک حمله آسم ، غشا مخاطی که سطح برونشیول ها را پوشانده است ، ادماتو میشود و مقدار زیادی موکوس غلیظ از خود ترشح می کند . در نتیجه ، راه های هوایی تنگ شده وبه مقاومت بیشتر راه های هوایی و بروز دیسترس تنفسی منجر می شود. به این دلیل که راه های هوایی کوچک به طور طبیعی به هنگام دم ، عریض تر از هنگام بازدم است ، کودک قادر به دم هست ، ولی بازدم از طریق برونشیول های باریک شده دشوار است . ممکن است موقع بازدم به دلیل عبور با فشار هوا از راه های تنگ و باریک ، ویزینگ شنیده شود .

انسداد راه های هوایی در بعضی قسمت های ریه شدیدتر از سایر قسمت هاست و هوا بدون کمترین مقاومتی به این مناطق جریان می یابد . خون هم به سمت قسمت هایی از ریه که کمتر ونتیله شده اند ، جریان می یابد و به طور نامتناسبی از اکسیژن اشباع می شود .

تدابیر درمانی

به طور کلی هدف از درمان آسم ، پیشگیری از معلولیت ، کاهش بیماری های جسمی روانی ، کمک به بیمار برای داشتن یک زندگی معمولی و حتی الامکان شاد زیستن است . به همین منظور ، ایجاد تسهیلاتی در اجتماع ، خانواده ، مدرسه و محل کار بیمار ضروری است تا بیمار بتواند در فعالیت های ورزشی و تفریحی شرکت داشته باشد . برای دستیابی به این هدف باید یک سری اصول درمانی در نظر گرفته شود.

·      معاینه منظم بیمار ( حداقل هر 6 ماه یک بار ) به منظور کنترل علائم و پیشگیری از تشدید آن

·      پیشگیری از وخامت بیماری ، شامل دوری جستن از عوامل برانگیزنده ، آلرژن ها و استفاده از داروها طبق تجویز پزشک

·      درمان شامل تلاش برای پیشگیری از بروز التهاب در راه های هوایی و تنگ شدن و انسداد آنها ، آموزش بیمار و کنترل محیط .

کنترل آلرژن ها

هدف از درمان غیر دارویی ، کاهش مواجهه بیمار با مواد محرک و آلرژن ها و ارزشیابی نقش عوامل آلرژیک اختصاصی و غیر اختصاصی در بروز علائم بیماری آسم است . مایت ها و دیگر اجزا گرد و غبار منزل اغلب عوامل آلرژن استنشاقی در کودکان هستند . مهم ترین روش دفع مایت ها حفظ رطوبت منزل زیر 50 % است .

سوسک از دیگر عوامل مهم ایجاد آسم است . حتی در برخی نواحی ، بعضی از گونه های سوسک ، بیش از مایت ها باعث بروز آسم می شوند. کنترل سوسک نه فقط در خانه و آپارتمان بیمار ، بلکه در خانه ها و آپارتمان های همسایه ، نیز باید صورت گیرد . بدین منظور باید کف آشپزخانه و داخل کابینت ها به دقت تمیز شود ، غذاهای اضافی جا داده شده و باقی مانده مواد غذایی بلافاصله دور ریخته شود و به این ترتیب ، سوسک ها از محل خانه و زندگی دور نگه داشته شوند. آلرژن های اختصاصی با تست پوستی تشخیص داده می شوند . اغلب ، کاهش دقیق مواد آلرژن محیطی سبب کمتر شدن تکرار حملات آسم می شود . عوامل غیر اختصاصی برانگیزنده شروع آسم ( مانند افزایش دما ) معمولا با استفاده از دستگاه تهویه کنترل می شوند.

ورزش

ورزش در اکثر بیماران یک عامل برانگیزنده آسم است . 80 % افراد مبتلا به آسم درجاتی از احساس فشردگی قفسه سینه ، سرفه یا ویزینگ را به هنگام ورزش بروز می دهند . آسم ورزش زاد احتمالا به دلیل تنفس سریع حجم زیادی از هوای سرد و خشک بروز می کند و علائم آسم معمولا 5 تا 10دقیقه بعد از آغاز ورزش شروع می شود و حدود نیم تا یک ساعت به طول می انجامد .

اقداماتی برای پیشگیری از آسم ورزش زاد

·      گرم کردن هوای استنشاقی به وسیله تنفس از طریق بینی و پوشاندن دهان و بینی با شال گردن در زمانی که فرد در هوای سرد تنفس می

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: